Posiadanie budynku zabytkowego wiąże się z określonymi obowiązkami i ograniczeniami wynikającymi z jego ochrony konserwatorskiej. Kiedy budynek staje się zabytkiem? Jak sprawdzić, czy dany budynek ma taki status? Co oznacza to dla jego właściciela?
Kiedy budynek jest zabytkiem?
Wiele osób zadaje pytanie, kiedy budynek jest zabytkiem, a kiedy nie. Co dokładnie decyduje o tym, że ma on taki status?
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wskazuje, że zabytkiem może być budynek, który posiada znaczenie dla historii i nauki, dlatego też powinien być on zachowany, ponieważ stanowi on świadectwo minionych zdarzeń lub epoki. Jednocześnie nie podaje ona wieku konkretnego budynku.
Wyróżnia się dwa rodzaje zabytków:
1. Obiekty w rejestrze zabytków podlegające ścisłej ochronie konserwatorskiej – są to obiekty wpisane do rejestru zabytków decyzją administracyjną. Wpis do rejestru może nastąpić z urzędu albo na wniosek właściciela nieruchomości. Wpis do rejestru zabytków jest oznaczany w księdze wieczystej nieruchomości.
2. Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków – jest ona przygotowywana przez gminę. Wpisanie do ewidencji nie oznacza automatycznie, że właściciel ma dodatkowe obowiązki związane z konserwacją budynku.
Warto wskazać, że gminna ewidencja zabytków jest ewidencją szerszą niż rejestr zabytków.
Gminna ewidencja zabytków zawiera:
• Zabytki wpisane do rejestru zabytków,
• Inne zabytki nieruchome, które umieszczone są w wojewódzkiej ewidencji zabytków,
• Inne zabytki nieruchome, które zostały wyznaczone przez prezydenta miasta, burmistrza albo wójta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Z kolei jeśli gmina jej nie posiada, są to obiekty wyznaczone przez konserwatora zabytków do umieszczenia w wojewódzkim wykazie zabytków.
Ochrona konserwatorska – co to jest?
Zgodnie z Prawem budowlanym ochroną konserwatorską określa się jego zabezpieczenie danej nieruchomości poprzez wpisanie jej do rejestru zabytków albo do gminnej ewidencji zabytków zgodnie z informacjami zawartymi w MPZP – miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Zabezpieczenie to przeprowadzane jest przed rozpoczęciem prac budowlanych, remontowych oraz konserwatorskich, które mogłyby doprowadzić do zmiany charakteru danej nieruchomości lub mogłyby ją uszkodzić.
Ochrona konserwatorska odnosi się również do:
• Prowadzenia robót w otoczeniu danej nieruchomości,
• Zmiany przeznaczenia nieruchomości,
• Sposobu korzystania z nieruchomości,
• Dokonywania podziałów nieruchomości.
Warto wskazać, że ochrona konserwatorska może odnosić się zarówno do budynków, jak i do obszarów, na przykład działek.
Działki mogą być dodatkowo objęte strefą ochrony archeologicznej, co oznacza, że znajdują się na niej stanowiska archeologiczne lub wokół niej znajdują się strefy ochrony konserwatorskiej albo obserwacji archeologicznej.
Jak sprawdzić czy nieruchomość jest zabytkiem?
Istnieje kilka sposobów, aby dowiedzieć się, czy dana nieruchomość jest zabytkiem. Jak sprawdzić czy budynek jest zabytkiem?
Portal mapy.zabytek.gov.pl
Portal internetowy mapy.zabytek.gov.pl to geoportal należący do Narodowego Instytutu Dziedzictwa, na którym można znaleźć informacje dotyczące wszystkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych i archeologicznych.
MPZP – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Obiekty zabytkowe ujmowane są również w MPZP, czyli w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, który opracowany jest przez gminy. Plany te można znaleźć często online na stronach gmin.
Strony wojewódzkich urzędów ochrony zabytków
Informacje dostępne są także na stronach internetowych wojewódzkich urzędów ochrony zabytków, na których można znaleźć wojewódzkie ewidencje zabytków.
Inne portale
Ponadto wykazy nieruchomości objętych ochroną konserwatorską można znaleźć także na innych portalach gromadzących takie informacje. Warto jednak wskazać, że niektóre z nich wymagają płatności za pobranie raportu.
Jakie obowiązki ma właściciel budynku zabytkowego?
Nieruchomości w rejestrze zabytków podlegają konserwatorowi zabytków. Oznacza to, że wszelkiego rodzaju prace z nimi związane powinny być prowadzone zgodnie z ustalonymi przez niego zasadami i zgłaszane do niego.
Jakie obowiązki związane są z wpisem do rejestru zabytków?
• Zabezpieczenie i utrzymanie zabytku wraz z jego otoczeniem w jak najlepszym stanie,
• Użytkowanie zabytku w taki sposób, by zachować jego wartość,
• Tworzenie warunków do badania i dokumentowania zabytku.
Zatem, jakie ograniczenia związane są z posiadaniem zabytku? Jego właściciel nie może prowadzić w nim wielu prac, które mogłyby zmienić jego charakter i jego otoczenie. Gdy nieruchomość będzie w złym stanie, wtedy niemożliwe będzie jej rozebranie i wyburzenie, chyba że zostanie ona wykreślona z rejestru.
Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków, które nie znajdują się w rejestrze zabytków, nie wymagają szczególnej konserwacji, ale uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy czy pozwolenia na budowę na ich terenie musi być uzgodnione z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Wróć do listy porad